Gele kornoelje

Blikvanger in het Vrijbroekpark deze maand (februari) is ongetwijfeld de Gele Kornoelje. Je vindt de kleine boompjes in de buurt van de grote vijver. De eersten staan nu in bloei.

Gele Kornoelje (Cornus mas) hoort bij de Kornoeljefamilie (Cornaceae). Hij is inheems in Midden – en Zuid-Europa en een stuk van Azië.

Afhankelijk van je zienswijze is het een grote, meerstammige struik of een kleine boom.

Voorkomen

Gele kornoelje groeit langs bosranden, in rivierbossen, op stenige hellingen en in struwelen. In het wild is het een zeldzame, verwilderde kleine boom.

Wellicht hebben de Romeinen de boom geïntroduceerd in onze streken.

In Mechelen staan er een tiental bijeen in het Vrijbroekpark, maar ook elders vind je ze in tuinen, parken of aan de put van Walem.

Naamgeving (Etymologie)

Cornus is afgeleid van het Griekse kranaos (hard) vanwege het harde hout of de harde vruchtsteen. Mas betekent mannelijk.

Er bestaat ook een rode kornoelje (Cornus sanguinea). Die dankt zijn naam aan de roodgekleurde twijgen.

Vertaling

Engels: Cornelian cherry
Frans: Cornouiller mâle
Duits: Kornelkirsche

Beschrijving

De boom kan tot 8 m hoog worden, maar blijft meestal een stuk kleiner.

De tegenoverstaande, langwerpig tot eironde bladeren verschijnen pas na de bloei. Ze zijn aan beide kanten groen en hebben drie tot vier paar nerven. De bladrand is gaaf.

Met de nodige voorzichtigheid kan je de bovenste en de onderste bladhelft van elkaar scheiden. Door de elastische houtvaten uit de nerven van het blad blijven de twee bladhelften aan elkaar hangen.

Bloei

Volgens pas gepubliceerde waarnemingen bloeide de gele kornoelje vijftig jaar geleden omstreeks midden maart. Nu bloeit de plant al begin februari.

De bloeidatum hangt niet alleen samen met de huidige temperatuur, maar ook met de temperaturen de afgelopen maanden. Hoe warmer het is in de eerste twee wintermaanden, hoe vroeger de bloeidatum.

Elke bloeiwijze bestaat uit een aantal bloemen op stelen die uit eenzelfde knop komen. Er zijn vier meeldraden en één stijl met stempel. De meeldraden steken boven de schutbladen uit.

De bloemen trekken bijen en andere, vroeg vliegende, insecten aan.

Na de bevruchting ontwikkelen zich eivormige, 1-2 cm grote steenvruchten. Deze bessen zijn eerst groen en verkleuren vervolgens van rood naar donkerrood.

De pitten worden door vogels en mensen verspreid.

Culinair

De bessen kan je rauw eten, maar je wacht best tot ze donkerrood tot zwart zijn. Dan zijn ze zoet en is de bitterheid verdwenen.

De bessen werden al verwerkt bij de oude Grieken en Romeinen. Net als olijven werden de bessen in zuur ingemaakt.

Van de rijpe bessen kan je siroop of jam maken:
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=18223

Het vruchtvlees kan versuikerd worden zodat je een snoepje krijgt. Ze worden ook gedroogd verkocht.

Pitten van kornoelje werden vroeger geroosterd en gemalen om te gebruiken als surrogaatkoffie met een vanille-achtige smaak. In Wiener melange worden geroosterde en verpoederde zaden van kornoelje vermengd met koffiebonen voor een speciaal vanille aroma.

Tegenwoordig verwerkt men de vitamine- C- rijke bessen tot sap, jam, gelei, compote en wijn.

In Oostenrijk wordt van de bessen al lang de zogenaamde ‘Dirndlschnaps’gebrand.

Kornoeljesbessensap en -limonade zijn in Turkije bekend als ‘Scherbet’.

In Rusland wordt er de likeur ‘dernovka’ van gemaakt.

Gele kornoelje in de volksgeneeskunde

De bessen werden gebruikt bij diarree.

Bast, hout en bladeren kunnen samen gekookt worden om een lekker ontspannend bad van te maken.

Thee getrokken van alleen de schors zou een opwekkend middel zijn. Ook van bladeren kan thee gemaakt worden.

Toepassingen

Gele kornoelje kan als haag worden aangeplant.

Door zijn uitgebreid wortelstelsel wordt de boom gebruikt om erosie op dijken of hellingen tegen te gaan.

In het oude Griekenland werd kornoeljehout gebruikt om er bogen van te maken. Het paard van Troje uit de geschiedenis van het oude Griekenland zou gebouwd zijn van kornoeljehout en Romulus en Remus, de broers die de stad Rome gesticht zouden hebben, bakenden de grenzen af met stokken gemaakt van kornoeljehout.

Het hout is licht van kleur en taai. Zo wordt het onder meer gebruik als steel voor hamers en voor slaginstrumenten.

De ´fez´ (Arabisch hoofddeksel’) werd vroeger rood gekleurd met kornoeljesap.

Referenties en meer info

https://wilde-planten.nl/gelekornoelje.htm
https://www.floravannederland.nl/planten/gele_kornoelje
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2017/01/kornoelje/
https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/138889-de-geneeskracht-van-gele-kornoelje.htmlhttps://planboom.nl/gele-kornoelje-weetjes/
https://www.tuinadvies.be/artikels/cornus_mas