Gevorkt Heidestaartje

Het gevorkt heidestaartje (Cladonia furcata) is een korstmos uit de familie van de Cladoniaceae.

Korstmossen zijn een samenlevingsvorm tussen een schimmel en een groen- en/of blauwwier.
De symbionten zijn vaak zo sterk met elkaar verbonden dat ze onder normale omstandigheden niet zonder elkaar kunnen overleven.

Gevorkt heidestaartje
Gevorkt heidestaartje

Naamgeving

De naam “gevorkt” verwijst naar de karakteristieke, gevorkte takjes van het thallus. “Heidestaartje” duidt op de voorkeur voor droge, heideachtige habitats.

Gevorkt heidestaartje
Gevorkt heidestaartje

Begrippen

Thallus = het korstmos als geheel
Podetiën = de takjes
Pycnidiën = bruine tot zwarte puntjes boven op de top van de takjes
Apotheciën = bekerachtige structuur die soms voorkomt bij deze soort

Vertaling

Engels: Many-forked cup lichen
Frans: Cladonie fourchue
Duits: Gabel-Säulenflechte, Ast-Rentierflechte

Voorkomen

Het gevorkt heidestaartje is wijdverspreid in gematigde streken van Europa, Azië en Noord-Amerika. Het komt vooral voor op droge, voedselarme zandgronden en heidegebieden. De soort groeit vaak op zure bodems, op humus of direct op zand.

In Mechelen is de soort te vinden op de zanderige gronden tussen de Grote vijver (Walem) en de E19.

Gevorkt heidestaartje tussen echt zandhaarmos
Gevorkt heidestaartje tussen echt zandhaarmos

Gelijkende soorten

Er zijn nogal wat gelijkende soorten.

Het verschil met Cladina soorten (rendiermos) is niet altijd even duidelijk.

Er bestaat ook gelijkenis met het Vals rendiermos (C. rangiformis).

Het gevorkt heidestaartje is eveneens moeilijk te onderscheiden van het Girafje (C. gracilis). Het girafje heeft vaak een dikke hoofdstam waar kleine kromme takjes vanaf splitsen. Bovendien zie je bij het girafje nooit Pycnidiën aan het uiteinde van de takken.

Het ruw heidestaartje (C. scabriuscula) heeft ruwere podetiën, al dan niet met kleine blaadjes.

Beschrijving

Het gevorkt heidestaartje is een struikvormig korstmos zonder grondthallus (geen “bladen” op de grond). Het is te herkennen aan de gladde, gevlekte podetiën. Het is grijsgroen/bruingroen van kleur en bestaat uit rechtopstaande holle stengels. Die kunnen tot 10 cm hoog worden.

Aan de uiteinden zijn de stengels onregelmatig vertakt en hebben spitse uiteinden die vaak bruin van kleur zijn.

Gevorkt heidestaartje met pycnidiën (bruinachtige topjes)
Gevorkt heidestaartje met pycnidiën (bruinachtige topjes)

Zwarte plekjes op het korstmos kunnen duiden op Didymocyrtis cladoniicola, een parasiet.

Voortplanting

Het gevorkt heidestaartje kan zich zowel vegetatief als seksueel voortplanten:

Vegetatieve voortplanting: Stukken van het thallus kunnen afbreken en zich via de wind verspreiden. Deze methode draagt bij aan de kolonisatie van nieuwe gebieden.

Pycnidiën maken asexuele sporen aan, die Pycnosporen worden genoemd. Ze worden vooral verspreid via de regen.

Pycnidiën
Pycnidiën

Seksuele voortplanting: Soms verschijnen er apotheciën, waarin ascosporen worden gevormd.
Apotheciën zijn bekerachtige structuren. Voor een succesvolle kolonisatie moeten deze sporen een geschikte cyanobacterie of alg vinden om opnieuw een symbiose te vormen.

Of de bekerachtige structuur op onderstaande foto afkomstig is van het gevorkt heidestaartje of van een of ander bekermos heb ik niet kunnen achterhalen…

Apotheciën
Apotheciën

Culinair

In tegenstelling tot enkele andere korstmossen wordt het gevorkt heidestaartje niet algemeen als eetbaar beschouwd.

In tijden van hongersnood zijn korstmossen, waaronder Cladonia-soorten, wel gebruikt als bron van koolhydraten. Ze werden gekookt of verwerkt om de bittere smaak te onderdrukken.

Gevorkt heidestaartje in de kruidengeneeskunde

Het gevorkt heidestaartje heeft, net als veel andere korstmossen, een geschiedenis van gebruik in de traditionele geneeskunde.

Usninezuur, dat in veel Cladonia-soorten aanwezig is, heeft bewezen antibacteriële en schimmelwerende eigenschappen. Dit maakt het potentieel nuttig in de bestrijding van huidinfecties en wondbehandeling.

Sommige inheemse culturen gebruikten het als een diureticum om het lichaam te reinigen en de nierfunctie te ondersteunen.

Door het hoge gehalte aan antioxidanten en bioactieve stoffen zou korstmos bijdragen aan het versterken van het immuunsysteem.

Referenties en meer info:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gevorkt_heidestaartje
https://en.wikipedia.org/wiki/Cladonia_furcata

Dit vind je misschien ook leuk...

1 reactie

  1. Marc Willems schreef:

    Hé, dat is een interessante vondst. Deze heb ik nog nooit gezien. Mooie detailfoto’s ook.

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *