Gewone smeerwortel
De gewone smeerwortel (Symphytum officinale) is een inheemse, vaste plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae).
Uit de penwortel werd een stof gewonnen die als heelmiddel bij wonden werd gebruikt. Hieraan dankt de plant haar Nederlandse naam. Symphytum stamt af van het Griekse sumphuo, wat samengroeien of vergroeien betekent. Het verwijst ook naar het medicinale gebruik bij onder andere botbreuken. De soortaanduiding officinale betekent ‘geneeskrachtig’.
Andere namen voor de plant zijn heelbeen, heelwortel, hommelwortel, keelwortel, schuurwortel, suikerwortel, spekwortel, timmersmanswortel…
Engels : Common comfrey
Frans: consoude officinale
Duits: Gemeiner beinwell (Beinwell = helen van beenderen)
Gewone smeerwortel: beschrijving
Gewone smeerwortel is een veel voorkomende plant in ruigtes, bermen, op dijken en bij slootkanten. De plant wordt 30–100 cm hoog.
De plant heeft een donkere penwortel, die aan de binnenkant wit is. De wortel kan tot een meter lang worden.
De ronde, holle stengels zijn ruw behaard.
De tamelijk forse bladeren zijn lancetvormig, ruw behaard en aan de onderkant geaderd. De bladrand is vaak gegolfd. Als je het blad kneust, komt er een komkommerachtige geur vrij.
De plant bloeit van van mei tot oktober met witte, roze of paarse bloemen. De klokvormige, hangende bloemen zijn 2–4 cm groot en hangen in trossen.
Voor de bestuiving zijn vooral hommels verantwoordelijk. Soms vindt daarbij nectardiefstal plaats. De hommel maakt dan een klein gaatje aan de zijkant van de kroonbuis en zuigt zo de nectar op (zie afbeelding hieronder).
De gewone smeerwortel vormt grote, glanzend bruine nootjes met een vlezig aanhangsel, het mierenbroodje. Mieren zijn daar gek op en verzamelen de zaden. Op die manier worden de zaden verspreid.
Gewone smeerwortel: culinair
Vroeger werd smeerwortel als groente geteeld en in het voorjaar werd er over de uitlopers een grote bloempot gezet. Zo krijgt men, net zoals bij witloof, gebleekte uitlopers.
http://www.natuur-keuken.nl/eten/smeerwotel-de-gewone-is-voor-sommigen-omstreden/
Je kan de bladeren aan een salade toevoegen of verwerken in een soep. Voor een salade versnipper je de bladeren erg fijn, want anders zijn ze niet aangenaam om te eten. Langdurig gebruik van voornamelijk de wortel of oude bladeren zou kunnen leiden tot leverbeschadiging.
In Engeland wordt het blad soms gefrituurd. De bloemen zijn eveneens eetbaar.
Gewone smeerwortel in de kruidengeneeskunde
De gewone smeerwortel is vooral bekend als geneeskrachtig kruid. Een gomachtig bestanddeel van de penwortel is sinds de oudheid in gebruik als heelmiddel voor wonden en breuken.
De plant werd ook inwendig gebruikt (thee, tinctuur) bij diarree, bronchitis en maag- en darmbloedingen.
https://www.youtube.com/watch?v=InxZBOjymIE
Symphytumzalf is een bekende zalf en wordt van smeerwortel gemaakt.
Gewone smeerwortel: Andere toepassingen
Smeerwortel wordt ook gewaardeerd in de tuin en de landbouw. De plant heeft diepe penwortels die voedingsstoffen van diep in de grond kunnen ophalen en in de bladeren ophopen. Deze bladeren kunnen worden gebruikt om compost te maken of als voedingsrijke mulch rond andere planten. Smeerwortel kan ook langs paden geplant worden om andere planten tegen te houden.
Referenties en meer info:
https://wilde-planten.nl/gewonesmeerwortel.htm
https://www.floravannederland.nl/planten/gewone_smeerwortel
https://plantenvanhier.nl/soorten/gewone-smeerwortel.html
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/search/label/Smeerwortel
https://annetanne.be/kruidenklets/uit-de-kruidenmand/kruiden-o-z/symphytum-officinale-smeerwortel/
https://www.kruidenmassages.nl/smeerwortel.html
