Gewoon muisjesmos

Gewoon muisjesmos (Grimmia pulvinata) is een veel voorkomend mos dat behoort tot het geslacht Grimmia (muisjesmossen). Het komt wereldwijd voor.

Herkenning

• Vormt kussentjes
• Kleur is grijs tot grijsgroen vanwege de grijze glasharen
• Jonge kapselsteeltjes zijn geelgroen en zijn naar beneden gebogen. Later worden ze bruin en gaan meer rechtop staan

Naamgeving

Dit geslacht is genoemd naar de botanicus Johann Friedrich Carl Grimm (1737-1821). Pulvinata betekent kussenvormig.

Vertaling

Engels: Grey-cushioned grimmia of pulvinate dry rock moss
Frans: Grimmia pulvinata
Duits: Polster-Kissenmoos

Voorkomen

Het mos is weinig kieskeurig en koloniseert rotsen, muurtjes, stenen, daken, boomstammen en andere ondergronden.
Van nature komt het voor op kalksteen. Het houdt niet van een zure ondergrond.

Gewoon muisjesmos wordt vaak vergezeld door het gewoon muursterretje (Tortula muralis).

Beschrijving

Gewoon muisjesmos vormt kussentjes van kleine groene blaadjes. Het kleine blad is ovaal van vorm en V-vormig gevouwen. In zo’n kussen heerst een microklimaat, met mildere temperaturen en een hogere luchtvochtigheid.

Het blad heeft een grijze punt: dit is een glashaar. Het is de middennerf zonder bladgroen. Zo’n glashaar geeft (vermoedelijk) bescherming door de weerkaatsing van het zonlicht. Bovendien ontstaan langs de glashaar waterdruppels door condensatie. Glasharen komen ook voor bij sommige andere mossen, zoals bij ruig haarmos en het groot duinsterretje.

De kleur van het mos is door die glashaartjes grijs tot grijsgroen.

Voortplanting

Typisch voor muisjesmos zijn de sterk gekromde kapselsteeltjes (in een jong stadium). Het jonge sporenkapsel is geelgroen. Later wordt het roodbruin en gaat het meer rechtop staan. Het kapsel is bol- tot eivormig. Het is gesnaveld. Het plantje heeft zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen.

Droogte

Droogtetolerantie is een eigenschap van de echte mossen (Bryofyten) en is bij muisjesmos goed ontwikkeld.

Muisjesmos doorstaat een droogteperiode door al het water te verliezen en het metabolisme te stoppen. Muisjesmos wordt dan helemaal grauw. Wanneer er weer water is neemt muisjesmos snel water op en kan het mos zich helemaal herstellen. Zo kan muisjesmos overleven op droge plaatsen.

Biotoop

Een kussentje van mossen mag er misschien wat saai uitzien, maar wie de moeite neemt om het van dichtbij te bekijken (een loep, macrolens of microscoop kunnen helpen) ontdekt een totaal nieuwe wereld. Ik kom daar later zeker nog op terug.

Tussen het mos kan je allerlei kleine insecten vinden zoals kleine wormpjes, slakjes, spinnetjes, kevertjes en springstaarten. Springstaarten spelen een belangrijke rol. Ze eten rottende bladeren, schimmels en bacteriën. Zelf worden ze gegeten door vliegen, roofmijten, duizendpoten en spinnen.).

Over springstaarten:
https://www.janvanduinen.nl/collembola.html

Ecologie

Gewoon muisjesmos is een echte pionier en zal als een van de eersten nieuwe habitats koloniseren, ook na een bosbrand. Doordat het goed bestand is tegen pollutie kan het overleven in stedelijke milieus, zoals op muren en daken.

Referenties en meer info

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewoon_muisjesmos
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30311
https://www.yavannah.nl/detailpagina.php?soortid=7&catid=5&soortnaam=gewoon_muisjesmos
https://waterwereld.nu/muisjesmos/
https://inekebams.com/2023/01/27/soort-van-dag-27-gewoon-muisjesmos/

Boek: Basisgids Mossen