Groot dooiermos

Groot dooiermos (Xanthoria parientina) is een korstmos uit de familie van de Teloschistaceae (dooiermosachtigen).

Je kan het vinden op allerlei ondergronden, zoals schors, muurtjes, beton en zelfs op metaal.

Groot dooiermos is een goede indicator voor luchtvervuiling met ammoniak. De soort heeft eveneens een hoge tolerantie voor zout, waardoor je het ook kan zien op zeedijken.

Vertaling

Engels: Xanthoria parientina
Frans: Xanthoria parientina
Duits: Gewöhnliche Gelbflechte

Beschrijving

Dit korstmos kun je herkennen aan de fors gelobde randen en de oranjegele vruchtlichamen. De kleur van het groot dooiermos is afhankelijk van de hoeveelheid licht en de vochtigheidsgraad. Aan de schaduwzijde is het korstmos vaak geelgroen, maar aan de zonnekant is het geel tot geeloranje. De gele kleurstof dient als bescherming tegen UV straling.

Voortplanting

De ronde vruchtlichamen op het korstmos dienen voor de voortplanting. In het middengedeelte (de dooier) van de vrucht ontstaan de sporen die zich met de wind verspreiden.

In tegenstelling tot vele andere korstmossen kan het groot dooiermos zich niet vegetatief (ongeslachtelijk) voortplanten. Wanneer schimmelsporen kiemen zullen ze pas een nieuw korstmos kunnen vormen als ze hun favoriete alg tegenkomen.

Zowel de alg als de schimmelpartner van groot dooiermos komen ook vrij levend voor.

Mijten die op groot dooiermos leven schijnen bij de verspreiding een rol te spelen. In hun uitwerpselen bevinden zich zowel levensvatbare sporen van de schimmel als algencellen.

Andere soorten

De soort kan verward worden met klein dooiermos of oranje dooiermos. De eerste heeft echter geen lobben en bestaat vrijwel alleen uit een bolletje met apothecia (de bekerstructuren). De tweede verschilt in de meer oranje kleur, het bobbelige thallus (de bladachtige structuur) en de (schaarse) apothecia met gekerfde rand.

Vijanden

Allerlei dieren voeden zich met groot dooiermos, o.a. mijten, kevers, vlinderlarven en landslakjes.

Groot dooiermos in de kruidengeneeskunde

Vanwege de gele kleur werd het korstmos vroeger gebruikt tegen geelzucht, diarree en leverziekten. Ook werd het gebruikt tegen malaria.

Recente studies hebben antivirale eigenschappen aangewezen.

Andere toepassingen

Sommige korstmossen, waaronder groot dooiermos, werden gebruikt als kleurstof. Deze soorten bevatten pigmenten die kunnen worden geëxtraheerd. Gemengd met gefermenteerde urine werd de kleurstof (parietinezuur) gebruikt om wol te verven, zoals bij de Schotse kilt. Als de gele kleurstof in aanraking komt met kaliumhydroxide verandert de kleur van geel naar rood/paars. Dit soort kleurreacties worden in de studie van korstmossen gebruikt voor het identificeren van de juiste soort.

Referenties en meer info

https://nl.wikipedia.org/wiki/Groot_dooiermos
https://jozefvanderheijden-foto.blogspot.com/2023/11/het-kleurenpallet-van-de-mossen-en.html
https://www.micropia.nl/nl/ontdek/microbiologie/xanthoria-parietina/
https://www.zwammeninzuidhorn.nl/Groot%20dooiermos.html