Groot kalkschuim

Groot kalkschuim (Mucilago crustacea) is een myxomyceet (slijmzwam) uit de familie van de Didymiaceae.

Een andere, bekende myxomyceet is heksenboter (Fuligo septica).

Omdat slijmzwammen geen zwammen zijn, gebruikt men meer en meer de naam “Myxomyceten”. De vruchtlichamen van sommige myxomyceten lijken op die van zwammen, maar DNA-onderzoek toont aan dat ze meer verwant zijn aan eencelligen, zoals zweepstaartjes (flagellata) en amoeben.

Groot kalkschuim
Plasmodium van groot kalkschuim

Meer info over myxomyceten:
https://www.mycologen.nl/onderzoek/systematiek-taxonomie/myxomyceten/

Naamgeving

Mucilago verwijst naar het slijmerige karakter van de zwam. De soortaanduiding crustacea verwijst naar de korstachtige structuur die het slijm vormt wanneer het opdroogt.

Vertaling

Engels: Dog sick fungus, dog sick slime mould
Frans: Mucilage crustacé
Duits: Schaumpilz, Grubiges Polsterkissen

Voorkomen

Groot kalkschuim komt voor in Europa en Noord-Amerika. Je kan de soort zien op vochtige plaatsen met rottend plantaardig materiaal, zoals op bladen, schors, composthopen en op grasvelden. Groot kalkschuim verschijnt vaak na een periode van regen, meestal in de late zomer en vroege herfst.

Ik trof groot kalkschuim aan in gras langs de fietsostrade tussen Mechelen en Zemst.

Groot kalkschuim
Plasmodium van groot kalkschuim

Beschrijving

Myxomyceten zijn bijzondere levensvormen. Het grootste deel van hun leven brengen ze door als kleine, eencellige organismen in de bodem. Ze bewegen zich voort met zweepstaartjes (flagellen) of door het vormen van uitstulpingen, zoals amoeben.

Wanneer de omstandigheden goed zijn, komen de myxomyceten samen en vormen een groter organisme. Dit stadium noemen we een plasmodium. Waarom de eencellige organismen samenklonteren weten we niet, maar wellicht heeft het met temperatuur, vochtigheid of het beschikbare voedsel te maken.

Het is in dit stadium dat je de soort goed kan waarnemen.

Plasmodium van groot kalkschuim
Plasmodium van groot kalkschuim

Opmerkelijk is dat groot kalkschuim zich ook onder deze vorm voort beweegt op zoek naar nieuwe voedselbronnen. Sommige soorten kunnen tot 1 cm/uur afleggen. Het eten bestaat voornamelijk uit bacteriën, schimmels, wieren, gisten en dood, organisch materiaal.

Het plasmodium van groot kalkschuim is meestal wit of lichtgeel van kleur en ziet eruit als een dunne, slijmerige laag. De grootte varieert, maar het kan een paar vierkante decimeters bedekken.

Naarmate de slijmzwam rijpt, verandert het plasmodium in een vaste korstachtige massa, waarbij kalkachtige structuren ontstaan. Deze korst, die bekend staat als het aethalium, is wit, geelachtig of grijs (zwart binnenin) en vormt een droge korst. Dit is de fase waarin de sporen gevormd worden. Bij veroudering verdwijnt de korst en blijft een donkergrijs sporenpoeder over. De sporen worden door de wind of regen verspreid.

Aethalium van groot kalkschuim
Aethalium van groot kalkschuim

De sporen van groot kalkschuim zijn donkerbruin of zwart en hebben een ruwe, korrelige textuur.

Meer info over plasmodiale slijmzwammen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Plasmodiale_slijmzwammen

Toepassingen

Onderzoekers bestuderen deze organismen om te begrijpen hoe ze complexe netwerken kunnen vormen. Dit zou toepassingen kunnen krijgen in de computerwetenschappen of in logistieke systemen.

Wetenswaardigheden

Het is gebleken dat plasmodiale slijmzwammen in staat zijn om in een doolhof de kortste weg naar een voedselbron te vinden. Hieronder de resultaten van een dergelijk experiment:
https://storage.knaw.nl/2022-11/profielwerkstuk-ema-topolnjak-jasper-geraats.pdf

Je kan kweeksets kopen om Physarum polycephalum te kweken, zelfs met een labyrint inbegrepen (bedoeld voor kinderen):

https://www.amazon.com.be/-/nl/Blob-Levendige-kweekset-experimentkleurstoffen-handleiding/dp/B0CLPGN8NJ/ref=pd_day0fbt_d_sccl_2/257-2691309-5277142?pd_rd_w=YPcxP&content-id=amzn1.sym.f43c9e29-a272-459c-a958-d3c4b08a9e28&pf_rd_p=f43c9e29-a272-459c-a958-d3c4b08a9e28&pf_rd_r=7WE4VGMBZFK8HJ5865MG&pd_rd_wg=plXcc&pd_rd_r=cf3fe1f8-a3fe-4755-9936-7166c074830a&pd_rd_i=B0CLPGN8NJ&psc=1

Referenties en meer info:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Groot_kalkschuim
https://www.yavannah.nl/detailpagina.php?groep=myxo&soortnaam=groot_kalkschuim&lat=Mucilago%20crustacea&soortid=34&catid=7&s=0
http://www.myxomyceten.nl/index.php/achtergrond/levens-cyclus
https://mastergardener.extension.wisc.edu/files/2015/12/DogVomitSlimeMold.pdf
https://de.wikipedia.org/wiki/Mucilago_crustacea
https://www.mycologen.nl/onderzoek/systematiek-taxonomie/myxomyceten/

Foto’s en namen bij een hele reeks van slijmzwammen:
https://pbase.com/glazemaker/slijm
https://kijkhiereens.nl/slijmzwammen.html

Slijmzwammen kweken:
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=21873

Experimenteren met slijmzwammen:
https://www.scienceinschool.org/nl/article/2016/slime_moulds-nl/

Dit vind je misschien ook leuk...

1 reactie

  1. Marc Willems schreef:

    Interessant artikel en goed gedocumenteerd. Ik wist niet dat je die kweeksets zelfs kon kopen.

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *