Grote brandnetel
Er zijn weinig planten waar er zoveel over te vertellen valt als over de grote brandnetel. Gezien de opzet van deze website geef ik hier slechts een korte inleiding.
De grote brandnetel (Urtica dioica) is een inheemse, meerjarige plant uit de brandnetelfamilie (Urticaceae). De plant wordt hoger en heeft een groter blad dan zijn gelijkende soorten. Bovendien vind je grote brandnetel in grote groepen bij elkaar. Grote brandnetel heeft geen brandharen op de onderzijde van het blad.
Naamgeving
Urtica komt van het Latijnse urere (branden). Dioica betekent tweehuizig.
Vertaling
Engels: Stinging Nettle
Frans: Grande Ortie
Duits: Große Brennnessel
Gelijkende soorten
De kleine brandnetel (Urtica urens) is eenjarig, wordt hooguit een halve meter hoog, en heeft een kleiner blad. De plant is helemaal bezet met brandharen. Kleine brandnetel heeft een penwortel en daarom zie je enkel individuele planten. Dat is een verschil met de grote brandnetel, die ondergrondse wortelstokken heeft en zo hele oppervlakten kan bezetten.
Kleine brandnetel is eenhuizig; mannelijke en vrouwelijke bloemen komen voor op dezelfde plant. Grote brandnetel is tweehuizig. De bloemtrossen van de grote brandnetel hangen, die van de kleine brandnetel staan rechtop.
Naast de kleine brandnetel kan je ook de zuidelijke brandnetel (Urtica membranacea) tegen komen. Deze is eveneens eenjarig en eenhuizig.
Dovenetels hebben een blad dat gelijkt op dat van de brandnetels maar, zoals de naam al zegt, hebben ze geen prikharen.
Voorkomen
Brandnetels zijn echte stikstofminnaars. Die stikstof vinden ze op sterk bemeste gronden of gronden die bloot staan aan stikstof uit de omgeving (via regen, wind, grondverplaatsingen enz).
De grote brandnetel komt voor in bossen, ruderale plaatsen, verstoorde gronden, tuinen en zelfs in de stad.
Beschrijving
Grote brandnetel heeft een kruipende, horizontale wortelstok, die zich sterk vertakt. De stengels zijn vierkantig en worden doorgaans zo’n 50-100 cm hoog. Op de stengels groeien zowel brandharen als kortere haartjes.
De gezaagde blaren zijn eirond tot driehoekig langwerpig. Er zijn brandharen aan de bovenzijde en de rand van het blad.
Contact met de brandharen geeft jeuk en huidirritaties. Deze brandharen bevatten namelijk stoffen als histamine en diverse zuren.
Voortplanting
Grote brandnetel bloeit vanaf mei tot in de herfst. Het is een tweehuizige plantensoort, dat wil zeggen dat er afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke planten zijn.
Meestal vind je grote groepen van planten met bloemen van hetzelfde geslacht bij elkaar. Dat komt doordat ze vanuit dezelfde wortelstok zijn ontstaan en dus eigenlijk één plant vormen. De bloeiwijzen staan in de oksels van de blaren. Je hebt een loep of vergrootglas nodig om ze goed te kunnen bekijken.
De mannelijk bloeiende planten hebben pluimen met piepkleine bloemen. Ze hebben vier bloemdekbladen en eveneens 4 meeldraden met lichtgele helmhokjes, die bij rijpheid open gaan en zo het stuifmeel vrij geven.
Ook vrouwelijke planten vormen een soort pluimen van kleine groene bloemetjes die in de oksels van de blaren staan. Het bloemdek bestaat uit twee kortere bloemdekbladen aan de buitenkant en twee langere aan de binnenkant. Als de bloemen rijp zijn komen er uit de kleine bloemetjes witte veervormige stempels (net kleine tentakels), die pollen uit de lucht kunnen zeven.
Na de bevruchting ontstaat er een nootje. Die verkleurt van groen naar paars-bruin. Deze nootjes zijn een belangrijke voedingsbron voor heel wat vogels.
Brandnetel is een windbestuiver.
Culinair
Alle onderdelen van de plant zijn eetbaar, maar je moet wel opletten waar en wanneer je plukt. Jonge blaadjes kan je als salade eten, andere blaadjes verwerk je in een soep of puree. In boeken en op het internet kan je talloze gerechten vinden met brandnetel. Het is zonder enige twijfel een van de meest populaire wilde planten in de keuken.
Je kan ook de zaden (gedroogd of geroosterd) gebruiken als een kruid.
Paarden, koeien en geiten zijn dol op de grote brandnetel.
Grote brandnetel in de kruidengeneeskunde
Er worden heel wat toepassingen aan brandnetel toegeschreven. Het internet staat er vol van…
De heilzame werking van brandnetelthee is algemeen bekend. Het werkt slijmoplossend, ontgiftend en bloedzuiverend. Brandnetel is bacteriedodend en daarom heel geschikt bij infectieziekten. Verder zou het ook nuttig zijn bij hooikoorts.
De plant werd vroeger gebruikt tegen scheurbuik en als middel tegen verkoudheden. Scheurbuik is het gevolg van langdurig vitamine-C tekort. Vroeger kwam dat vaak voor tijdens lange zeereizen.
Andere toepassingen
De lange, taaie vezels van de grote brandnetel zijn perfect als grondstof voor textiel. Brandnetel kan op dezelfde manier als vlas tot touw of stof worden verwerkt. De stof van brandnetels wordt neteldoek genoemd.
Brandnetel wordt ook gebruikt in haarproducten. Brandnetel bevat vitaminen en mineralen die je haar voeden en sterk maken. Verder zou het helpen tegen roos en haaruitval. Bovendien zou het de haargroei stimuleren.
Als je brandnetel droogt en er poeder van maakt kan je het gebruiken als kleurstof voor textiel en papier, maar ook om voedsel mee te kleuren (soep, smoothies, yoghurt of pannenkoeken).
Geprikt door brandnetels!
Hondsdraf, weegbree en klimop zijn plantjes die het ergste leed kunnen stillen. Ze groeien vaak in de buurt van brandnetels. Kneus een blaadje en leg dat op de zere plek.
Ecologische waarde
Grote brandnetel is een belangrijke voedingsbron voor allerlei rupsen van vlinders, die hierop hun eieren afzetten. Je vindt er echter ook tal van andere insecten, waaronder heel wat soorten spinnen.
Referenties en meer info
https://nl.wikipedia.org/wiki/Brandnetel
https://gezondnu.nl/voeding/zo-gezond-is-brandnetel/
https://dailygreenspiration.nl/brandnetel/
https://www.floravannederland.nl/planten/grote_brandnetel
https://www.stadsplanten.be/brandnetel/
https://www.ecopedia.be/planten/grote-brandnetel
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=28503
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2016/08/brandnetel-van-prehistorie-tot-nu
https://www.west-vlaanderen.be/ontwikkelingsstadia-grote-brandnetel
https://wilde-planten.nl/grotebrandnetel.htm
