Grote klit

Grote klit (Arctium lappa) is een inheemse, tweejarige plant uit de composietenfamilie (Asteraceae).

Je verwacht het misschien niet, maar klit is al eeuwenlang een populaire plant in de keuken en in de kruidengeneeskunde.

Klit is gemakkelijk te herkennen aan de grote bladen en de karakteristieke klitten (bloemhoofdjes met haken).

Soorten klit

Minder gemakkelijk is het verschil tussen gewone- en grote klit, want beide soorten kunnen even groot worden… Bovendien kan grote klit een kruising vormen met Donzige klit (Arctium x ambiguum) en met Gewone klit (Arctium x nothum). Dat maakt identificatie erg moeilijk.

Gewone klit: omwindsel is niet of weinig behaard en de hoofdjes staan in een tros (bloemstelen van gelijke lengte). Steel van onderste bladeren is hol.

Grote klit: grotere, opengaande hoofdjes, gerangschikt in een tuil (bloemstelen van ongelijke lengte), geen behaard omwindsel. Steel van onderste bladeren met merg gevuld.

Donzige klit: spinnenwebachtig behaarde, toegeknepen hoofdjes in een tuil, ijle plant.

Hulp bij de determinatie van klit vind je op onderstaande website:
https://waarnemingen.be/species/195477

Meer informatie over donzige klit:
https://www.wildebloemen.info/pages%20bloemen/D/donzige%20klit.php/?full=1

Naamgeving

De naam klit verwijst naar de stekelige bloemhoofdjes die overal aan klitten.

Arctium is afkomstig van het Griekse arctos (beer), vanwege de ruwe bladen en de stekelige bloemhoofdjes, die op de borstelige, ruwe berenhuid lijken.

Lappa komt van het Griekse lambanoo (grijpen), hetgeen slaat op de haakvormige stekels van de omwindselbladen.

Vertaling

Engels: Greater Burdock
Frans: Grande Bardane
Duits: Große Klette

Voorkomen

Grote klit groeit in een verscheidenheid aan habitats zoals wegbermen, braakliggende terreinen, en langs oevers. In Mechelen is de plant gemakkelijk te vinden langs de fietsostrade.

Beschrijving

De planten kunnen tot 2 m hoog worden.

Grote klit heeft een stevige penwortel. In het eerste jaar vormt de plant een bladrozet. Deze bladen sterven tijdens de winter af en worden het volgende voorjaar opnieuw gevormd.

De bladen zijn groot en hartvormig met golvende randen. Ze zijn donkergroen aan de bovenzijde, lichter en wollig behaard aan de onderzijde. Aan de bladtop zit een klein stekelpuntje.

In het 2de jaar ontstaat een rechtopstaande, holle en geribde stengel, die eindigt in de bloeiwijze.

Bloeiwijze

De plant bloeit van juli tot september. De stengel eindigt in een tuilvormige bloeiwijze die uit een aantal bolronde hoofdjes bestaan, die bedekt zijn met haakjes. De bloemen zijn paarsrood van kleur.

De bloeiwijze bestaat uit hoofdjes met daarin enkel buisbloemen. De buisbloemen zijn allemaal tweeslachtig en kunnen zowel na kruisbestuiving als na zelfbestuiving vruchtjes vormen.

Na de bloei vormen zich zaadhoofden met stekelige omhulsels die zich gemakkelijk aan dieren of kleding vasthechten.

De uitgebloeide klitten blijven nog lang aan de plant hangen.

Culinair

De penwortel van jonge planten kan gegeten worden, vergelijkbaar met de wortel van de pastinaak.

De jonge wortels kan men rauw eten, tweejarige wortels kookt men best.

In Europa is deze groente in ongebruik geraakt, maar in Azië is het nog steeds een populaire groente. In Chinese supermarkten is de wortel te koop onder de Engelse naam “burdock”.

Jonge bloeistengels kunnen in het late voorjaar (voordat de bloemen verschijnen) ook gegeten worden. De smaak lijkt wat op die van artisjok.

In het Verenigd Koninkrijk is er nog een frisdrank te koop, die gemaakt wordt van paardenbloemen en klit. De drank heet “dandelion & burdock”.

Grote klit in de kruidengeneeskunde

De wortel van de grote klit wordt traditioneel gebruikt in de kruidengeneeskunde. Het heeft diuretische (bevordert afgifte van water door de nieren), bloedzuiverende en ontstekingsremmende eigenschappen.

Het werd gebruikt in de behandeling van huidaandoeningen zoals acne en eczeem.

Alcoholische extracten van de wortel worden gebruikt als haargroeimiddel.

Andere toepassingen

De haken aan de zaden van de grote klit waren de inspiratie voor de uitvinding van klittenband.

Olie getrokken uit de wortels wordt in de cosmetica gebruikt.

Referenties en meer info:

https://wilde-planten.nl/groteklit.htm
https://www.floravannederland.nl/planten/grote_klit
https://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_klit
https://de.wikipedia.org/wiki/Gro%C3%9Fe_Klette
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/search/label/Grote%20klit%20%28grote%20klis%29
https://www.plantennamen.info/nederlandse-namen/klit-arctium-lappa