Halsbandparkiet

De halsbandparkiet (Psittacula krameri) is een opvallende en sierlijke vogel, die oorspronkelijk afkomstig is uit Afrika en Zuid-Azië, maar zich heeft gevestigd in stedelijke gebieden wereldwijd. Hij behoort tot de groep van de edelparkieten.

Naamgeving

De Nederlandstalige naam verwijst naar de donkere ring ter hoogte van de hals. Die is vooral bij de mannetjes vrij uitgesproken.

Vertaling

Engels: Rose-ringed Parakeet
Frans: La Perruche à collier
Duits: Halsbandsittich

Geschiedenis

In Indië werd de halsbandparkiet al vroeg gedomesticeerd. De vogel werd geassocieerd met de liefde. De hindoeïstische god van de liefde Kamadeva werd afgebeeld op een wagen, getrokken door halsbandparkieten.

In het beroemde boek Kamasutra van Vatsyayana Mallanaga ( 200 -300 na chr) werd zelfs aangegeven dat het domesticeren van deze vogel een van de 64 aan te leren vaardigheden moest zijn voor mannen van de hogere klasse.

Via het gevolg van Alexander de Grote (356 v.chr – 323 v.chr) zouden parkieten ook naar Europa zijn gekomen. De halsbandparkiet werd vaak gegeven als een kostbaar geschenk. Er was toen zelfs al sprake van verwilderde vogels in Griekenland.
De alexanderparkiet is zelfs vernoemd naar Alexander de Grote.

Ook bij de Romeinen was de vogel gekend. Hieronder een afbeelding op een vloertegel van het Romeinse Pompejii.

https://www.psittacology.com/parrot-history-ancient-rome-greece/

En zelfs Adam en Eva konden niet zonder de halsbandparkiet, zoals onderstaande afbeelding laat zien.

Ook op het schilderij Madonna met kanunnik Joris van der Paele van Jan van Eyck (1436) is de vogel te zien (met dank voor de tip van Marc Willems):

Voorkomen

De halsbandparkiet heeft een vrij groot verspreidingsgebied. Van nature komen ze voor ten noorden van de evenaar in Afrika en Zuid-Azië. Ze aarden zowel op vrij grote hoogte (tot 4000 m) als in halfwoestijnen en lichte secundaire jungle.

De vogel werd als volièrevogel naar Europa gehaald. Een aantal exemplaren konden ontsnappen of werden bewust vrijgelaten, zoals in Brussel. Ondanks het feit dat de vogel vooral voorkomt in subtropische gebieden konden sommige vogels overleven in onze stedelijke gebieden. Omdat er tijdens de winter weinig voedsel is te vinden buiten die gebieden, blijft hun aanwezigheid veelal beperkt tot de steden.

Tot op heden wordt de halsbandparkiet nog in volières gehouden en wellicht ontsnappen er elk jaar wel een aantal. Naast de halsbandparkiet komen ook de monniksparkiet (Myiopsitta monachus) en de alexanderparkiet (Myiopsitta monachus) verwilderd voor.

Bedreiging of aanwinst?

Als het over exoten gaat staan er letterlijk en figuurlijk heel wat mensen klaar om de soort af te schieten. In het verleden werd vaak gesuggereerd dat de soort een bedreiging zou vormen voor het voortbestaan van boomklevers, spechten of andere holenbroeders. Toch bestaat daar geen enkel bewijs van. Natuurlijk bestaat er concurrentie tussen soorten of individuen van dezelfde soort voor nestplaatsen (dat geldt ook voor Mensen), maar dat wil niet zeggen dat het voortbestaan van de ene een bedreiging vormt voor de andere.

Er zijn zelfs waarnemingen, die suggereren dat bepaalde soorten profiteren van de aanwezigheid van de halsbandparkiet. Het is immers een luidruchtige, attente en slimme vogel. Hun alarmkreet is duidelijk te horen. Zo zijn ook andere vogels gewaarschuwd voor potentieel gevaar…

Tijdens de broedtijd kan de halsbandparkiet agressief zijn naar andere dieren zoals vleermuizen, eekhoorntjes of andere vogels. Dat geldt echter enkel voor de onmiddellijke nabijheid van het nest.

Omdat de vogel vooral in stedelijke gebieden voorkomt is er nauwelijks schade aan de landbouw, waarmee je uiteraard ook niet kan uitsluiten dat er hier en daar een graantje wordt meegepikt of een stuk uit een appel wordt gebeten.

Beschrijving

De halsbandparkiet is ongeveer 40 tot 42 centimeter lang, inclusief de lange, puntige staart die bijna de helft van zijn lichaamslengte beslaat. Een halsbandparkiet kan tot 30 jaar oud worden.

Het verenkleed is overwegend groen, waardoor hij goed gecamoufleerd is in bomen.
Mannetjes hebben een kenmerkende zwarte en roze ring om hun nek, die bij vrouwtjes en juvenielen (jongen) ontbreekt of minder duidelijk is.

De snavel is krachtig en gebogen, met een rode bovensnavel en een donkerdere ondersnavel.
De parkiet heeft kleine, levendige ogen met een donkere pupil.

Opvallend is zijn luide lokroep.

Halsbandparkieten zijn zeer sociale vogels. Ze zijn overdag actief en brengen veel tijd door met vliegen, foerageren en communiceren.

Vooral buiten het broedseizoen zoeken halsbandparkieten elkaar op in slaapbomen. Daar kunnen ze in grote groepen bijeenkomen.

Voeding

Halsbandparkieten eten een gevarieerd dieet, waaronder:

– Zaden en granen
– Vruchten (zoals appels en bessen)
– Noten
– Bloesems en nectar
– In de winter eten ze knoppen van bladen en bloemen
– In stedelijke gebieden eten ze ook voedselresten van mensen.
– Van het tuinvoer eten ze het liefst de pindanoten

Vijanden

Naast de Mens wordt de halsbandparkiet bejaagd door de slechtvalk, de boomvalk, de sperwer en de bosuil.

Op een nestkast aan het Rijksmuseum van Amsterdam staat al jaren een camera, die actief is tijdens het broedseizoen van de slechtvalk. 2022 was een succesvol jaar voor de slechtvalk, want er werden 3 jongen groot gebracht. Er werd echter ook gekeken naar de prooien, die op het nest werden gebracht om de jongen te voeden (periode mei-juni). Opvallend was het hoge aantal halsbandparkieten dat als prooi werd gebracht, liefst 78 stuks tegenover slechts 32 duiven. Daarmee was de halsbandparkiet de meest genoteerde prooi. Ook de gierzwaluw was met 47 stuks goed vertegenwoordigd. Daarnaast nog een aantal vogelsoorten zoals de merel, de spreeuw en kleinere vogeltjes.
https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/seizoenssamenvatting-2022-slechtvalken-rijksmuseum
https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/wat-eten-stadse-slechtvalken

Misschien moet het ons niet verwonderen dat de halsbandparkiet een geliefde prooi is voor de slechtvalk. Door zijn luide roep is hij van verre te horen. Bovendien leggen ze soms behoorlijke afstanden af en vliegen ze niet al te hoog, waardoor ze extra gevaar lopen. Ook is hij niet zo wendbaar als bijvoorbeeld een zwaluw of een spreeuw.

Voortplanting

De vogels zijn grotendeels monogaam en vormen paren tijdens het broedseizoen.

Rond het derde levensjaar beginnen ze te broeden. Broeden doen ze solitair of in losse groepen, tot acht paren in dezelfde boom. De territorialiteit beperkt zich tot de onmiddellijke omgeving van het nest.

Ze maken hun nest in natuurlijke holen in platanen, populieren of andere loofbomen, liefst hoog in de bomen. Ze broeden in het voorjaar en hebben één legsel per jaar. De broedduur bedraagt 22-24 dagen. De jongen blijven zo’n 50 dagen op het nest.

De halsbandparkiet als volièrevogel

De halsbandparkiet is al van oudsher een populaire volièrevogel. Er wordt volop mee gekweekt, maar er worden ook nog steeds vogels gevangen in het wild. In de gebieden van oorsprong is de vogel plaatselijk bedreigd.

De vogel kan vrij tam worden en kan de menselijke stem nabootsen.

Voor de liefhebbers bestaan er nu heel wat kleurschakeringen.

Referenties en meer info:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Halsbandparkiet
https://de.wikipedia.org/wiki/Halsbandsittich
https://en.wikipedia.org/wiki/Rose-ringed_parakeet
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/halsbandparkiet
https://waarnemingen.be/species/116
https://www.kad.nl/kennisbank/dierplagen/vogels/halsbandparkiet-exoot-alexanderparkiet-monniksparkiet-groen-vogel/
https://www.vtvblijdorp.nl/halsbandparkieten/