Huismus
De huismus is zopas verkozen tot vogel van het jaar. Meestal is dat geen goed nieuws, want het betekent vaak dat het niet goed gaat met de soort. Zo zou de populatie gehalveerd zijn in vergelijking met enkele decennia geleden.
De huismus (Passer domesticus) is dé cultuurvolger bij uitstek en is hierdoor de meest verspreide zangvogel ter wereld geworden. Hij houdt zich vooral op in de nabijheid van bewoning, zowel in landelijk als in stedelijk gebied. De huismus is een standvogel.
Deze charmante vogel dankt veel van zijn succes aan de mens, maar tegelijkertijd is de mens zijn grootste vijand.
Engels: House Sparrow
Frans: Moineau domestique
Duits: Haussperling
Huismus: beschrijving
Mannetjes en vrouwtjes van de huismus verschillen sterk van elkaar. Zo hebben mannetjes een grijze kruin met roodbruine zijden. Ook hebben mannetjes een zwarte bef die doorloopt op de borst. Dominante mannetjes hebben meer zwart op de borst dan mussen lager in de rangorde. Vrouwtjes zijn egaler bruin en hebben een lichte wenkbrauwstreep. Een mus wordt zo’n 15 cm groot.
De huismus lijkt wat op de ringmus en de heggenmus. Vrouwtjes van de huismus kunnen verward worden met de vrouwtjes van de vink. De vink heeft echter witte vleugelstrepen.
Bij de ringmus hebben zowel de mannetjes als de vrouwtjes een chocoladekleurige kop en een donkere wangvlek tegen een witte nekrand.
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/ringmus
De heggenmus heeft een blauwgrijze kop en borst en een spitse snavel.
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/heggenmus
De huismus is de mens vanuit het zuiden gevolgd toen die zich begon te vestigen om granen te kweken.
Men vermoed dat de vogel oorspronkelijk afkomstig is uit het Midden Oosten met een voorkeur voor open landschappen met stekelige struiken, waar hij zich kon in verbergen. In andere delen van de wereld werd de vogel door de mens uitgezet.
Het voedsel van de huismus bestaat hoofdzakelijk uit zaden. De vogel heeft zich gespecialiseerd in de zaden van cultuurgewassen zoals tarwe, gerst, haver en gierst. Ook zaden van grassen en kruiden staan op het menu, aangevuld met wat de mens hem aanbiedt.
De jongen, zoals bij vele vogels, worden vooral met insecten gevoederd. Om die reden is de mus een belangrijke vogel om potentiële insectenplagen onder controle te houden.
Huismussen kunnen tot 20 jaar oud worden, maar doorgaans worden ze niet ouder dan 2 à 3 jaar.
Paartjes van de huismus blijven levenslang samen. Ze broeden van einde maart tot in augustus. De mus heeft twee tot drie legsels per broedseizoen met elk 4-6 eieren. Huismussen broeden graag in elkaars nabijheid.
Het nest wordt vooral gemaakt onder dakpannen, in gaten en kieren van gebouwen en in mussenkasten. Het nest bestaat uit takjes, stro, veertjes en hondenharen. De broedduur bedraagt 11-12 dagen. De jongen zitten zo’n 17 dagen op het nest. Als de jongen uitvliegen, worden ze nog 1-2 weken gevoerd door de ouders.
Het vrouwtje neemt het uitbroeden van de eieren volledig voor haar rekening. Soms legt ze één of meerdere eieren in het nest van een ander vrouwtje. Dat heet broedparasitisme.
De huismus heeft vele vijanden. Roofvogels zoals de sperwer, ransuil, torenvalken en kerkuil doden heel wat mussen. Dit lijstje kan aangevuld worden met kraaiachtigen zoals de ekster en gaai, spechten en zoogdieren zoals de marter. Ook meeuwen, reigers en zelfs kippen eten wel eens een jonge mus. Het meest heeft de huismus te vrezen van de vele huiskatten en de mens, die gewild of ongewild heel wat vogels op zijn kerfstok heeft.
Huismus: bestrijding
Mussen hadden en hebben een slechte reputatie omdat ze zaden eten op onze velden en graag broeden in de nabijheid van de mens (overlast door uitwerpselen). Ze zouden ook ziekten overbrengen (…).
Vroeger werd de huismus actief bestreden. Tot na de 2de wereldoorlog werden er in Duitsland massaal mussen gedood. In sommige streken werden er beloningen gegeven voor elk dood exemplaar. Vergif was het meest populaire bestrijdingsmiddel. Tot in de jaren ’60 van vorige eeuw werd er in Zuid-Duitsland zelfs dynamiet gebruikt om huismussen te doden op hun slaapplaatsen.
https://de.wikipedia.org/wiki/Haussperling
Ook in Nederland werd de huismus tot halverwege de vorige eeuw sterk bejaagd.
Over België heb ik nog geen gegevens gevonden over de bestrijding van de huismus in het verleden.
Op het internet vind je massa’s advertenties van bedrijven die helpen bij het bestrijden van huismussen en andere levende wezens. Deze bedrijven luisteren naar namen als Attack, rentokill, plaagdierbeheersing, de bestrijdingsbrigade enz. Ik vrees dat er jaarlijks nog talrijke vogels worden gedood met vergif, kleefstrips en andere middelen, of door het doden of verwijderen van nesten met jongen. Veel middelen zijn ook vrij verkrijgbaar in de handel.
Huismus: genocide
De ergste genocide vond echter plaats in China.
In de periode 1958 – 1962 vond er een grootschalige vernietigingscampagne plaats.
Wetenschappers hadden namelijk uitgerekend dat elke mus jaarlijks tussen de 2-5 kg aan graan verorberd. Als je dat getal vermenigvuldigde met het aantal mussen in China, dan kon men daarmee miljoenen mensen voeden. Voor de toenmalige leider Mao Zedong was dit een goede reden om actie te ondernemen. De vogel moest vernietigd worden.
Deze genocide was een onderdeel van een ware kruistocht die bedoeld was om de 4 grote “plagen” van China uit te schakelen. Het ging over de malariamug (brengt malaria over), de rat (brengt de pest over), de vlieg (brengt andere ziekten over) en de huismus (eet het graan op). Deze campagne was onderdeel van een bredere campagne die “de grote sprong voorwaarts” werd genoemd.
https://owlcation.com/humanities/The-Four-Pests-of-China
Alle mensen, ook kinderen, werden aangespoord om mussen te doden. Kinderen schoten met katapulten, ouderen gebruikten geweren of andere middelen. In steden werden er gerichte campagnes opgezet waarbij men de mussen liet opschrikken door een hels kabaal te maken met potten, pannen en andere voorwerpen. Door dat kabaal durfden de vogels niet te landen. Uiteindelijk vielen de mussen uit de lucht van uitputting. Samen met de huismus werden ook tal van andere vogels gedood.
Het resultaat was dat bijna alle huismussen in minder dan 2 jaar tijd werden uitgeroeid (1958-1960). Het ging over honderden miljoenen vogels.
Dat was bijzonder goed nieuws voor de sprinkhaan en andere insecten, want die begonnen zich explosief te vermenigvuldigen. Het resultaat was dat de graanoogst gedurende vele jaren kaal werd gevreten.
Wat volgde was de grootste hongersnood in de geschiedenis van de mensheid. Naar schatting stierven meer dan 20 miljoen mensen.
Het uitroeien van de huismus (en andere vogels) was een belangrijke oorzaak van die hongersnood. De snelle collectivisatie van de landbouw, natuurrampen, een sterke bureaucratisering en andere elementen speelden eveneens een rol.
Het resultaat van deze ramp was onder meer dat de communistische partij de huismus verving door de bedwants in haar lijst van de 4 grootste plagen. De huismus kreeg zelfs eerherstel (…) en er werden terug huismussen ingevoerd uit de toenmalige Sovjet-Unie.
Huismus: achteruitgang
De achteruitgang van de huismus heden ten dage zou verschillende oorzaken hebben. Een verminderd aanbod van graan (er wordt nu meer maïs gekweekt) en insecten zijn wellicht belangrijke oorzaken. In stedelijk gebied is er een verhoogde predatie door huiskatten en roofvogels, er is het toegenomen verkeer, grote ramen alom (waar veel jonge vogels tegenaan vliegen), het toenemende gebruik van vogelwerende pinnen (waar veel vogels zich aan kwetsen of erger…) en een gebrek aan geschikte nestgelegenheden. Vervuiling van water en land zijn andere mogelijke oorzaken.
Huismus: weetjes
Huismus is een synoniem voor iemand die niet graag buitenkomt. Meer dan 90% van de jonge huismussen sticht namelijk een nest op minder dan 2 kilometer van de ouders.
In de iconografie is de mus het symbool van de wulpsheid.
Referenties en meer info
https://www.ecopedia.be/dieren/huismus
https://www.natuurpunt.be/pagina/huismus
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/huismus
https://nl.wikipedia.org/wiki/Huismus
http://knowledgeglue.com/sparrow-famine-the-relatively-unknown-ecological-disaster-that-killed-more-than-20-million-people/
