Karmozijnbes
We kennen bij ons de westerse karmozijnbes (Phytolacca americana) en de oosterse karmozijnbes (Phytolacca esculenta). Het zijn vaste planten die behoren tot de karmozijnbesfamilie (Phytolaccaceae).
Naamgeving
De soortnaam is afgeleid van het Griekse ‘phyto‘ (plant) en het Latijnse ‘lacca‘ (lak of verf). Dit verwijst naar het donkerrood pigment dat de Indianen vroeger uit het sap van de rijpe bessen haalden om er hun kledij, sieraden of huid mee te kleuren.
Voorkomen
De westerse soort komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika, de oosterse uit Oost-Azië. Beide soorten werden hier ingevoerd als tuinplant, maar worden ook verwilderd aangetroffen. Je vindt ze onder meer langs de Leuvense Vaart.
De zwarte bessen zijn een lekkernij voor sommige vogels. De zaden worden elders uitgescheiden en zo kan de plant zich verspreiden.
Beschrijving
De hoofdwortel is dik en vlezig en gaat erg diep de grond in.
De plant heeft dikke, holle, rood aangelopen stengels. De 10 tot 25 cm lange bladen zijn langwerpig en gaafrandig met een toegespitste top..
Bloeiwijze
Beide soorten bloeien met wit-roze bloemetjes. De oosterse bloeien in juli/ augustus en de westerse van juli tot september. De bloemen worden bevrucht door insecten. De uitgebloeide bloemen veranderen vrijwel direct in bessen. Die zijn eerst lichtgroen, verkleuren vervolgens naar rood en tenslotte naar zwart. Je kan de verschillende fases vaak zien op dezelfde aar.
De bessen blijven hangen tot de eerste nachtvorst, hoewel de vogels ze wellicht reeds vroeger hebben opgegeten. De bovengrondse delen van de plant sterven ’s winters af. In het voorjaar verschijnen de jonge scheuten.
Westerse karmozijnbes
De westerse karmozijnbes, ook wel Amerikaanse karmozijnbes genoemd, wordt ruim twee meter hoog. Hij heeft bloemen en bessen in ietwat hangende trossen. Bij de oosterse soort staan die altijd rechtop.
De westerse karmozijnbes komt van oorsprong voor in grote delen van Noord-Amerika. De bloemen op de aarvormige bloeiwijze zijn eerst wit, later roodachtig. Elk bloempje bevat tien stijlen.
De vruchtbeginsels vergroeien tot een tiendelige bes, die van groen over rood tot zwart verkleurd.
Dit is het duidelijkste verschil met de oosterse variant. Doordat de vruchtbeginsels vergroeit zijn zie je één bes en moet je al wat beter kijken om de tien verschillende delen te zien. De oosterse bes bestaat uit acht delen, maar die zijn nog duidelijk te onderscheiden.
Oosterse karmozijnbes
De oosterse karmozijnbes wordt meestal niet hoger dan een tot twee meter. Deze heeft stevige rechtopstaande bloemen en vruchttrossen.
De bessen bestaan uit acht delen en dat is goed te zien. De rijpe (zwarte) bessen zijn eetbaar, de nog groene bessen zijn giftig.
Het donkere sap van de bessen werd vaak gebruikt voor het kleuren van etenswaren. Ook goedkope wijn werd met karmozijnbes op kleur gebracht.
Culinair
De jonge scheuten zijn eetbaar en worden in sommige Aziatische landen om die reden gekweekt.
Karmozijnbes in de kruidengeneeskunde
In de homeopathie wordt karmozijnbes gebruikt als middel bij borstklierontstekingen en bij reuma. Indianen kauwden vroeger op de bessen als medicijn tegen reuma.
Andere toepassingen
Het sap van de vruchten werd gebruikt als verfstof.
De grijswitte penwortel blijkt een uitstekend wasmiddel te zijn. De wortels zitten vol met saponinen (zeepstoffen).
De plant wordt in de siertuin gebruikt.
Bronnen:
https://wilde-planten.nl/westersekarmozijnbes.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Westerse_karmozijnbes
https://www.tuinadvies.be/artikels/karmozijnbes_soorten_vaste_planten
