Melganzenvoet
Melganzenvoet (Chenopodium album) is een inheemse, eenjarige plant uit de Amarantenfamilie (Amaranthaceae).
De plant wordt al eeuwenlang gebruikt als voedsel en geneesmiddel.
Naamgeving
De zaden werden vroeger tot meel vermalen, vandaar de naam Mel (meel). Ganzenvoet dankt zijn naam aan de bladvorm. De onderste stengelbladen hebben de vorm van een ganzenpootje.
Chenopodium is afgeleid van het Griekse Chenos (gans) en podion (voetje). Album betekent wit.
Vertaling
Engels: Lamb’s Quarters
Frans: Chénopode blanc
Duits: Weißer Gänsefuß
Voorkomen
Op braakliggende grond kan melganzenvoet zich snel ontwikkelen. Ze zijn daar vaak de dominante soort. Met de jaren zullen andere planten haar echter verdrijven. Het is dus een echte pioniersplant. Ze wordt ook gerekend tot de akkeronkruiden.
Je vindt de plant op zonnige, open plaatsen. In een stedelijke omgeving kan je de plant vinden op pas omgewoelde gronden of ruderale plaatsen. Ook in plantenbakken komt de plant voor, omdat de langlevende zaadjes in de aarde zitten, waarmee die bakken worden opgevuld.
In de zomer kan de plant zo snel groeien dat aangeplante bloemen en planten in perkjes volledig overwoekerd worden.
De soort is vanuit Europa en Midden-Azië over de gehele wereld verspreid.
Gelijkende planten
Stippelganzenvoet (Chenopodium fictifolium) is te verwarren met melganzenvoet, maar komt minder vaak voor. Vaak groeien ze in elkaars buurt. Meer info over gelijkende soorten vind je op onderstaande website:
https://waarnemingen.be/species/6591/
Beschrijving
De plant kan tot 150 cm hoog worden.
De gegroefde stengel is vaak roodachtig en kan op latere leeftijd enigszins verhouten.
De grijsgroene bladen staan verspreid langs de stengel. De bladen zijn erg variabel van vorm. Bovenaan zijn de bladen smal en lancetvormig en meer naar beneden worden de bladen ei- tot ruitvormig. De rand is gaaf of sterk bochtig getand.
De bladen maken aan de onderkant witachtige kristallen, wat ze een meelachtige indruk geeft.
Bloeiwijze
De bloeitijd loopt van juli tot in de herfst. De plant bloeit met schijnaren die een tros vormen. De bloem is groenachtig en onopvallend.
Een bloem heeft vijf meeldraden en een bovenstandig vruchtbeginsel met een stijl en twee stempels.
De vrucht is een nootje. De plant kan twee soorten zaden produceren, bruine met een dunne en zwarte met een dikke zaadhuid. Die laatste zijn langlevend. Een plant kan tienduizenden zaden produceren.
Melganzenvoet is een lichtprikkelkiemer en de zaden blijven ten minste vijf jaar kiemkrachtig. Een lichtkiemer is een plant, waarvan het zaad alleen kiemt onder invloed van licht.
Culinair
Spinazie, melde en Quinoa zijn familie van melganzenvoet. De plant kan als spinazie worden gegeten. Je kan de plant ook verwerken in een soep.
De zaden werden in de prehistorie al gebruikt als voedsel. De zaden bevatten olie, waardoor men na het vermalen geen bloem overhoudt, maar een dikke pasta. Je kan er brood van bakken.
Je kan de zaden van de melde niet alleen vermalen tot meel, je kan ze ook laten kiemen in een pot of schaaltje voor een portie wilde kiemgroenten.
De zaadjes van amarantensoorten kunnen als een soort couscous gegeten worden, maar de zeepstoffen die in het beschermlaagje op de zaden zit moeten er wel eerst afgewassen worden.
De man van Tollund, die circa 350 v.Chr leefde, had onder meer zaden van deze plant in zijn maag. En in het leger van Napoleon Bonaparte voegde men gemalen zaden van melganzenvoet toe aan het brood van de soldaten.
Het blad van de plant wordt vandaag nog in de Himalaya gegeten als groente.
Melganzenvoet in de kruidengeneeskunde
De bladen werden gebruikt tegen worminfecties, ontstekingen, reuma en obstipatie.
Uitwendig werd het kruid toegepast bij insectenbeten, zonnesteek, reuma en gezwollen voeten.
Een afkooksel kan worden gebruikt bij cariës (tandontsteking).
De zaden werden gekauwd om urineweginfecties te behandelen.
Het sap van de stengel werd gebruikt bij sproeten en zonnebrand.
Het sap van de wortel werd aangewend bij diarree die gepaard gaat met ontsteking van de maag of darmwand.
Andere toepassingen
Melganzenvoet is vatbaar voor een groot aantal verschillende virussen en wordt gebruikt als toetsplant om na kunstmatige besmetting aan de hand van de vlekjes (laesies) op het blad het virus te herkennen.
Ecologische tuinders gebruiken de plant ook om ongewenste insecten aan te trekken, waardoor naastgelegen gewassen met rust gelaten worden.
Verschillende vogelsoorten, zoals vinkachtigen, mussen en duiven eten de zaden.
Van de groene bladen kan een kleurstof worden gewonnen.
De geplette wortels kunnen dienen als zeepvervanger.
Referenties en meer info:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Melganzenvoet
https://www.ecopedia.be/planten/melganzenvoet
https://www.floravannederland.nl/planten/melganzenvoet
https://velt.nu/nieuws/de-tuin-en-op-jouw-bord-melganzenvoet
https://wilde-planten.nl/melganzenvoet.htm
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/2016/08/melganzevoet.html
https://bijvoettegemoet.com/melganzenvoet/
https://waarnemingen.be/species/6591/
https://www.plantennamen.info/nederlandse-namen/melganzenvoet-chenopodium-album
https://oogstenzonderzaaien.nl/wiki/Melganzevoet
