Merel

Vaak is het zo dat je pas iets leert appreciëren als het er niet meer is. Heel mijn leven heb ik merels in de tuin geweten. En ik heb op heel wat plaatsen gewoond. Het was zo’n alledaagse vogel, dat ik er nog amper oog voor had. De laatste jaren is hij echter uit mijn omgeving verdwenen. Slechts sporadisch duikt hij nog eens op en telkens hoop ik dat hij terug van weggeweest is. Onderstaande foto’s zijn genomen in mijn tuin jaren geleden.

In het afgelopen voorjaar hoorde ik welgeteld één merel fluiten vanop een dak aan de overkant van mijn straat. Vroeger zou je dan andere mannetjes horen reageren met hun eigen zang, maar deze vogel kreeg geen respons. In bossen, aan bosranden en in grote tuinen met veel groen zie ik ze nog regelmatig, maar in de stad zijn ze minder algemeen dan vroeger. De merel is geliefd vanwege zijn mooie zang en het feit dat hij gemakkelijk te observeren is. Merel, ik mis je…

De achteruitgang heeft onder meer te maken met het usutuvirus, waar veel merels aan sterven. Het virus is afkomstig uit Afrika en wordt verspreid door muggen. De merel heeft ook veel vijanden. De mens (ook kinderen), onze huisdieren en het verkeer zijn ongetwijfeld zijn grootste zorg, maar ook de toename van kraaien, eksters, roofvogels en andere dieren zullen niet in zijn voordeel zijn. Die lusten wel een eitje of een jonge merel.

Ook wordt een veilige nestplaats schaars in de stad. Merels broeden graag in dichte struiken of lage bomen, in klimop en andere lage beplantingen. Dat maakt het nest van de merel erg gevoelig is voor verstoring en erger. Ook in koterijen en oude huizen vonden ze nestgelegenheid. Dit soort onderkomens wordt echter elk jaar schaarser.

Engels: Common blackbird
Frans: Merle noir
Duits: Amsel

Merel: beschrijving

De merel (Turdus merula) is een middelgrote zangvogel uit de familie van de lijsters (Turdidae).

Sommigen maken een onderscheid tussen “stadsmerels” en “bosmerels”. Genetisch onderzoek toont namelijk aan dat de stads- en bospopulaties zich van elkaar afscheiden en in de toekomst wellicht aparte soorten zullen vormen.

Oorspronkelijk waren merels schuwe bosvogels.

Mannetjes zijn geheel zwart met een gele oogring en snavel. Vrouwtjes zijn grijsbruin met een iets lichtere borst, die bruin gestreept is. De snavel is geel of oranjeachtig van kleur. Jonge merels lijken veel op vrouwtjes. Hun verenkleed is wel iets lichter.

Merels zoeken hun voedsel op grasvelden, weilanden, wegbermen, onder struiken en bomen. Het voedsel bestaat uit wormen, insecten, slakken, bodemdiertjes, bessen, fruit en wat de mens hem zoal aanbiedt.

Het mannetje zingt vooral tijdens het broedseizoen om zijn territorium te markeren en een partner aan te trekken. Dit gebeurt vanaf februari, vooral ’s morgens en ’s avonds. Ze doen dat liefst vanop een hoog punt, zoals een boomtop of het dak van een huis. De zang is melodieus en aangenaam, ietwat melancholisch met veel variaties. Merels zijn net als spreeuwen goede imitatoren en kunnen geluiden uit hun omgeving nabootsen.

Als er een mens, kat of ander roofdier in de buurt is, waarschuwen ze andere vogels langdurig met hun luide alarmroep.

De merel broedt van eind maart tot in juli. Hij heeft twee tot drie legsels per seizoen, met elk 4-5 eieren. De broedduur bedraagt 11-15 dagen.

Het nest is een relatief grote kom, gemaakt van droog gras en kleine takjes. De binnenkant is bekleed met modder, fijner gras en plantenstengels.

De eieren zijn groen van kleur met kleine donkere vlekjes.

De jongen zitten 12-15 dagen op het nest. De jongen krijgen vooral insecten te eten. Na ongeveer twee weken verlaten ze het nest, nog voordat ze kunnen vliegen. In die fase zijn ze een gemakkelijke prooi voor katten en andere dieren. Ze blijven nog ongeveer drie weken voor hun voedsel van hun ouders afhankelijk.

Klik op onderstaande link om filmpjes te zien over de merel en zijn broedsel:
https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/merel

Merels worden gewoonlijk één tot vijf jaar oud. In ideale omstandigheden kunnen ze tot 20 jaar oud worden.

Het grootste deel van onze merels zijn standvogels, een ander deel overwintert in Engeland of ten zuiden van ons. Van september tot november trekken veel Noord-Europese vogels door ons land, vooral ’s nachts. Tussen half maart en half april vindt de trek in omgekeerde richting plaats.

Hoewel merels over het algemeen solitair zijn vond ik informatie dat (sommige) merels een gezamenlijke slaapplaats hebben. Daar komen ze bij valavond samen om de nacht door te brengen. Wellicht zullen ze niet zo dicht bij elkaar kruipen als spreeuwen, maar het is toch een opmerkelijke bevinding.

Merel: wetenswaardigheden

Net als sommige andere vogels scharrelt de merel soms rond in een mierennest. Hij spreidt dan zijn vleugels en laat de mieren in en uit zijn veren kruipen. Ter verdediging scheiden de mieren een zuur af. Waarschijnlijk doet het mierenzuur dienst als een natuurlijke pesticide, die de vogel ontdoet van luizen.

Merel is ook een veelgebruikte meisjesnaam

De druivensoort Merlot is genoemd naar de merel.

Merels worden ook gehouden als kooivogel.

De Romeinen hielden de vogel vanwege zijn vlees.

Op Corsica wordt Pâté de Merle gemaakt. Ook in onze gewesten werden vroeger vogels gegeten, waaronder de merel. De vogel werd ook gebruikt als lokvogel om andere vogels te vangen.

Uiteraard werd de vogel ook gehouden voor zijn zang. Jonge vogels kan je bepaalde melodieën leren. Opvallend is dat het gezang van de merel redelijk goed over te brengen is naar ons notensysteem.

De Componist en dirigent Heinz Tiessen (1887–1971) was een liefhebber van het gezang van de merel.
https://www.deutschlandfunkkultur.de/die-amsel-als-inspirationsquelle-der-komponist-heinz-tiessen-dlf-kultur-4db22c3f-100.html

Ook de Franse componist Olivier Messiaen (1908–1992) was een grote fan. Ter ere van de merel componeerde hij Le Merle noir, een muziekstuk voor fluit en klavier .
https://www.youtube.com/watch?v=lyaev0kabtg

De jacht

In het Middellandse Zeegebied worden er jaarlijks miljoenen merels afgeschoten, vaak puur voor het plezier, soms voor het vlees of om er paté van te maken. Alleen al in het zuiden van Frankrijk worden er elk jaar nog tienduizenden gedood.

Invasieve soort

Ook de merel werd door de mens over de hele wereld verspreid, onder meer in Australië en Nieuw-Zeeland. Onze brave merel wordt daar nu gezien als een te bestrijden exoot. De merel zou schade toebrengen aan de fruitteelt (ze eten wel eens een vrucht) en de vogel zou bijdragen tot de verspreiding van ongewenste planten, zoals de braam.

Referenties en meer info

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/merel
https://nl.wikipedia.org/wiki/Merel
https://de.wikipedia.org/wiki/Amsel
https://fr.wikipedia.org/wiki/Merle_noir