Teunisbloem

Teunisbloem (Oenothera) is een tweejarige plant uit de Teunisbloemfamilie (Onagraceae).

Het is een geslacht van zo’n 125 soorten, die van nature voorkomen in Zuid- en Noord-Amerika. Een aantal van die soorten werden hier reeds vanaf de 17de eeuw ingevoerd en zijn inmiddels verwilderd. De planten hebben zich sindsdien dusdanig aangepast dat je van nieuwe soorten kan spreken.

Naamgeving

Teunisbloem is waarschijnlijk genoemd naar Sint Antonius van Padua. Op 13 juni wordt in veel katholieke landen het feest van Sint Antonius gevierd. De plant begint omstreeks deze tijd te bloeien. Oenothera is genoemd naar een Oudgriekse plant (Oinothèras) waarvan men de wortel opkookte tot een brouwsel dat sterk naar wijn rook.

Vertaling

English: Eveningprimrose
Français: Onagre bisannuelle
Deutsch: Nachtkerze

Voorkomen

In onze natuur is teunisbloem vaak een van de eerste planten die nieuwe grond koloniseert. Ze worden op omgewoelde gronden, wegbermen, duinen, en andere ruige gronden gevonden. 

Soorten

In onze streken vind je de grote teunisbloem (Oenothera glazioviana), middelste teunisbloem (Oenothera biennis), kleine teunisbloem (Oenothera parviflora), zandteunisbloem (Oenothera deflexa) en duinteunisbloem (Oenothera oakesiana). De middelste teunisbloem kan gemakkelijk een hybride vormen met de grote teunisbloem. Omdat determinatie van teunisbloemen lastig is, beperk ik me tot een aantal algemene eigenschappen van de in het wild voorkomende soorten.

Beschrijving

Het eerste jaar vormt de plant een bladrozet. Het tweede jaar krijgt de teunisbloem de stengel met bloemen. De rozetbladen zijn langwerpig lancetvormig.

De bloeistengel heeft verspreid staande bladeren. De stengel is behaard. Onderaan kan de stengel rood verkleuren.

De plant bloeit van eind juni tot midden november.

Teunisbloemen hebben gele bloemen met vier kroonbladen. De bloemen bezitten een kelkbuis (onderaan de bloem). De naam kelkbuis wordt  gebruikt voor het vergroeide deel van een normale kelk. De kelkblaadjes zijn dan zo vergroeid dat ze samen een kelkbuis vormen. 

Veel soorten zijn nachtbloeiers en hebben de gewoonte om hun bloemen ’s avonds te openen. De knoppen ontvouwen zich in enkele minuten tot bloemen. De bloemen verspreiden ’s nachts een heerlijke geur. Ze worden door nachtactieve insecten bestoven. De volgende morgen hangt de bloem er verschrompeld bij.

 De zaden van de meeste soorten rijpen van augustus tot oktober. De zaaddoos bevat zo’n 200 zaadjes.

Culinair

Van de teunisbloem zijn de bloemen, bloemknoppen, zaden, jonge bladen en wortel eetbaar. De wortels zijn eetbaar zolang de bloemscheuten er nog niet zijn. De wortels worden in het Frans door hun roze kleur en smaak ook wel “jambon vegetal” genoemd. De smaak lijkt op snijbiet of schorseneren. Je kan de wortels rauw raspen en toevoegen aan salade, maar ook als aardappels bereiden in ovenschotels en stoofpotten.

De jonge bladen zijn voor de bloei eetbaar. Je kan ze rauw eten of bereiden als spinazie.

Jonge bloemstengels kan je plukken van april tot juni en bereiden als groente of rauw geschild in een salade doen. De bloemen zijn eetbaar in salades en andere gerechten. De bloemen kunnen worden gesuikerd, maar kunnen ook als decoratief element gebruikt worden.

De groene vruchten in augustus en september kunnen worden geschild en rauw gegeten, maar ook als roerbakgroente worden bereid.
De uitgerijpte zaden kunnen worden gebruikt zoals sesamzaad.

Teunisbloem in de kruidengeneeskunde

De geneeskrachtige eigenschappen van de teunisbloem zijn al vele eeuwen bekend.

Zo gebruikten bepaalde Noord-Amerikaanse indianenstammen extracten van de teunisbloem voor het behandelen van wonden, bloeduitstortingen en infecties. Inwendig werd de bloem gebruikt tegen hoesten en verkoudheid. Teunisbloem werd ook gebruikt als kalmerend en urine afdrijvend middel. De plant stond in hoog aanzien bij deze stammen als middel om kracht, gezondheid en vitaliteit te verkrijgen.

Tegenwoordig staat de teunisbloem in de eerste plaats bekend om de eigenschappen van haar olie, die gewonnen wordt uit de zaden.

De olie bevat veel van het gamma-linoleenzuur wat het een onmisbaar medicijn maakt voor mensen die linolzuur niet in deze stof kunnen omzetten. De olie wordt in- en uitwendig gebruikt bij hoge bloeddruk, verlagen van cholesterolwaarden, eczeem, acne, artritis en leverschade.

De siroop van bladeren en bloemen wordt gebruikt bij kinkhoest, astma, maag- en darmproblemen.

Andere toepassingen

De bladen van verschillende soorten zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als vervanging voor tabak.
Uit de bloemen werd een gele verfstof gewonnen. 
Ook in de cosmetica wordt teunisbloem gebruikt.

Referenties en meer info:

https://www.floravannederland.nl/planten/middelste_teunisbloem/
http://www.natuur-keuken.nl/eten/teunisbloem-een-groente-als-pastinaak-maar-dan-rood-roze-van-kleur/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_teunisbloem
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2018/06/teunisbloem/
https://wilde-planten.nl/groteteunisbloem.htm
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/2016/07/teunisbloem.html