Zegekruid

Zegekruid (Nicandra physalodes) is een eenjarige, uitheemse plant uit de nachtschadefamilie (Solanaceae).

Naamgeving

De geslachtsnaam verwijst naar de Griekse filosoof en arts Nicandra Kalophonios. Zijn naam is afgeleid van Griekse woorden die “overwinning” (zege) en “man” betekenen. Physalodes verwijst naar de gelijkenis met de lampionplant (Physalis).

Vertaling

Engels: Apple of Peru, Shoo-fly Plant
Frans: Nicandre faux-coqueret
Duits: Blaue Lampionblume, Giftbeere

Voorkomen

Zegekruid komt oorspronkelijk uit de bergstreken van Zuid-Amerika. Sinds de introductie in Europa in de 18e eeuw heeft de plant zich wereldwijd verspreid.

In België komt zegekruid voor in tuinen, op ruderale terreinen, bermen, braakliggende terreinen en langs rivieroevers. De belangrijkste manier waarop zegekruid zich hier verspreid is via de verplaatsing van grond met daarin zaden van de plant. Zegekruid heeft een voorliefde voor zonnige plaatsen.

In 2023 verscheen zegekruid plots in mijn eigen tuin, maar ik zag de plant ook al in plantsoenen en op akkers in de buurt van Mechelen.

Gelijkende soorten

Zegekruid kan verward worden met de Lampionplant (Physalis spec). De bloemen van de lampionplant zijn echter wit of geel. Ook is die plant sterk behaard. De bessen van zegekruid zijn giftig, die van de lampionplant zijn eetbaar.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lampionplant

Beschrijving

Zegekruid is een snelgroeiende plant die tot 2 meter hoog kan worden. De plant ontkiemt pas in de zomer, als de temperatuur hoog genoeg is. De stengels zijn stevig, hol en glanzend. De kleur varieert tussen groen en donker paars.

De grote bladen zijn ovaal en licht gekarteld. Ze hebben een matgroene kleur. De bladen zijn vaak bedekt met zwarte puntjes.

Bloeiwijze

De bloemen zijn klokvormig en meestal lichtpaars tot blauw van kleur, met een wit centrum. Er zijn 5 kelk- en kroonbladen, evenals 5 meeldraden. Elke bloem is ongeveer 3-5 cm breed en bloeit maar heel kort, maar gelukkig kan de plant gedurende een langere tijd veel bloemen produceren. De vijf kelkbladen vormen op doorsnede een soort ster.

Na de bloei vormen zich bolvormige vruchten die omhuld worden door de 5 kelkbladen, die bij het rijpen paars tot donkerpaars verkleuren.

De vrucht is aanvankelijk groen, maar verkleurt naar geelgroen en later naar paarsbruin.
De bes is giftig.

De zaden worden in de bolvormige vruchten geproduceerd.

Elke vrucht bevat talrijke zaden die door de wind en via dieren verspreid kunnen worden. De zaden zijn klein, plat en lichtbruin.

Zegekruid in de kruidengeneeskunde

In de landen van herkomst gebruikte men zegekruid bij bepaalde aandoeningen, maar vanwege de giftigheid van de plant worden medicinale toepassingen sterk afgeraden.

Wetenswaardigheden

Zegekruid wordt gebruikt als een natuurlijk insectenwerend middel. Het sap van de plant zou vliegen en andere insecten afstoten, wat ook de Engelse naam “shoo-fly plant” verklaart.

Zegekruid wordt ook gebruikt als een natuurlijke bestrijder van witte vlieg in onder meer serres. Deze plant verspreidt een bepaalde geur, die heel onaangenaam is voor deze vliegen.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Witte_vliegen

De takken met zaaddozen kunnen worden gedroogd om te gebruiken in droogboeketten.

Referenties en meer info:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Zegekruid
https://www.floravannederland.nl/planten/zegekruid
https://waarnemingen.be/species/7090/
https://www.plantennamen.info/nederlandse-namen/zegekruid-nicandra-physalodes
https://wilde-planten.nl/zegekruid.htm